Δρ. Αναστάσιος Ν. Σπαντιδέας

Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΚΟΡΟΝΟΪΟΥ COVID-19

• By Tassos Spandideas
• 21 March, 2021
• Comments Off on Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΚΟΡΟΝΟΪΟΥ COVID-19

Αναστάσιος Σπαντιδέας MD,  PhD                                                                                                                                                            Παθολόγος – Κλινικός Φαρμακολόγος                                                                                                                                                            Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Η γρίπη είναι μια εποχική, επιδημική λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αυτοϊάται. Σε σπάνιες περιπτώσεις εμφανίζονται σοβαρές επιπλοκές οι οποίες μπορεί να αποβούν και θανατηφόρες. Τον τελευταίο αιώνα η γρίπη μας επισκέπτεται κάθε χρόνο με την μορφή επιδημιών και κάθε 10-15 χρόνια με τη μορφή πανδημιών με χειρότερη πανδημία αυτή του 1918 στην οποία θρηνήσαμε την απώλεια 40-100 εκατομμύρια ασθενών.
Στο βόρειο ημισφαίριο η γρίπη συνήθως αρχίζει στις αρχές του Φθινοπώρου, κορυφώνεται κατά τα μέσα Φεβρουαρίου και υποχωρεί κατά το τέλος της Άνοιξης του επόμενου έτους. Στο νότιο ημισφαίριο η γρίπη ξεκινά γύρω στο Μάϊο κορυφώνεται τον Ιούλιο-Αύγουστο και υποχωρεί κατά τον Οκτώβριο. Τόσο η διάρκεια όσο και η βαρύτητα της γρίπης εξαρτάται από τα κυκλοφορόντα στελέχη της.
Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ (Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) κάθε χρόνο έχουμε 3- 5 εκατομμύρια σοβαρών νοσήσεων από γρίπη και 250-500.000 θανάτους.
Φέτος είναι η πρώτη χρονιά που η ανθρωπότητα βιώνει μια πρωτόγνωρη δραματική μείωση κρουσμάτων και θανάτων από τη γρίπη σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα πρώτα μηνύματα για την ουσιαστική εξαφάνιση των κρουσμάτων γρίπης μας ήλθαν από το νότιο ημισφαίριο στο οποίο προηγήθηκε μια πλήρης χειμωνιάτικη περίοδος το έτος 2020, το έτος δηλ. στο οποίο η πανδημία Covid-19 βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη (Πίνακας 1).

Πίνακας 1. Βεβαιωμένα περιστατικά γρίπης σε χώρες του νοτίου ημισφαιρίου για τα έτη 2018-2020
Στο βόρειο ημισφαίριο παρ΄ότι η εποχική διαδρομή της γρίπης δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, το γεγονός ότι έχουμε σχεδόν διανύσει τους μήνες κορύφωσής της χωρίς ουσιαστικά να έχει γίνει αισθητή ύπαρξή της έρχεται να επιβεβαιώσει τα ευρήματα του νότιου ημισφαίριου. Από το Ευρωπαϊκό κέντρο αναφοράς της γρίπης την εβδομάδα 8 (22-28/2/2021 εβδομάδα αιχμής της επιδημίας) πληροφορούμαστε ότι από 1.045 τεστ που διενεργήθηκαν σε άτομα με συμπτώματα γρίπης μόνο 3 βρέθηκαν θετικά.
Τα ίδια μηνύματα έρχονται και από τις Η.Π.Α όπου τα περιστατικά γρίπης που καταγράφηκαν από την έναρξη επιτήρησης της εποχικής γρίπης 01/10/2020 μέχρι την εβδομάδα 9/2021 ήταν εξαιρετικά χαμηλά (Σχήμα 1).

Σχήμα 1. Ιατρικές επισκέψεις ασθενών με συμπτώματα γρίπης στις Η.Π.Α κατά την περίοδο 2017-2021

Στην Ελλάδα από την έναρξη επιτήρησης της γρίπης που ξεκίνησε από την εβδομάδα 40/2020 (28/9 – 04/10/2020) μέχρι και την εβδομάδα 9/2021(01-07/03/2021) κανένα από τα τεστ που διενεργήθηκαν σε άτομα με συμπτώματα γρίπης δεν ήταν θετικό με αποτέλεσμα να έχουμε μέχρι σήμερα μηδενικές εισαγωγές στα νοσοκομεία, μηδενικές νοσηλείες σε Μ.Ε.Θ και μηδενικούς θανάτους από γρίπη όταν, την τελευταία πενταετία, ο ετήσιος μέσος όρος νοσηλευόμενων ασθενών στις Μ.Ε.Θ ήταν 280 και ο αντίστοιχος αριθμός θανάτων 123. (Πίνακας 2).

Πίνακας 2. Αριθμός νοσηλευόμενων στις Μ.Ε.Θ και αριθμός θανάτων για τα έτη 2015-2021 στην Ελλάδα

Οι λόγοι της εξαφάνισης της γρίπης φαίνεται να είναι πολλοί με τους σημαντικότερους από αυτούς να είναι:
1. Η ευρεία εφαρμογή των μέτρων πρόληψης μετάδοσης του κορονοϊού (χρήση μάσκας προσώπου, κοινωνικές αποστάσεις, ατομικά μέτρα υγιεινής όπως πλύσιμο χεριών, lockdown, περιορισμός των ταξιδιών κλπ.). Δεδομένου ότι τόσο οι ιοί της γρίπης όσο και ο κορονοϊός της τρέχουσας πανδημίας μεταδίδονται με τον ίδιο τρόπο δηλ. με τα σταγονίδια που εκπέμπονται με την ομιλία, το βήχα και το φτέρνισμα τα μέτρα πρόληψης μετάδοσης του κορονοϊού δρουν αποτρεπτικά και στη μετάδοση της γρίπης.
2. Η σημαντική αύξηση των ατόμων που εμβολιάστηκαν εφέτος κατά της γρίπης. Ο κίνδυνος συνύπαρξης γρίπης και κορονοϊού στο ίδιο άτομο, με ότι κινδύνους αυτό συνεπάγεται, ώθησε περισσότερο κόσμο εφέτος να εμβολιαστεί κατά της γρίπης. Εφέτος παρήχθησαν και διατέθηκαν, σε παγκόσμιο επίπεδο, 30% περισσότερα εμβόλια απ΄ότι την περασμένη χρονιά. Μόνο στην Ελλάδα εφέτος είχαμε περίπου 1 εκατομμύριο περισσότερους εμβολιασμούς σε σύγκριση με πέρσι.
3. Το κλείσιμο των σχολείων. Αν αναλογισθούμε ότι τα παιδιά αποτελούν το σημαντικότερο ρεζερβουάρ φιλοξενίας των ιών της γρίπης το κλείσιμο των σχολείων υπολογίζεται ότι συνέβαλλε σημαντικά στον περιορισμό της εκδήλωσης περιστατικών γρίπης.
4. Η αλληλεπίδραση των ιών μεταξύ τους. Έχει αποδειχθεί ότι η προσβολή ενός ατόμου από ένα ιό εμποδίζει την προσβολή του από κάποιον άλλο. Είναι γνωστό π.χ. ότι η λοίμωξη από γρίπη προφυλάσσει από λοιμώξεις από άλλους ιούς όπως του κοινού κρυολογήματος. Εξετάζεται λοιπόν το κατά πόσο η μόλυνση από τον κορονοϊό μπορεί να δρα ανασταλτικά στη μόλυνση από τους ιούς της γρίπης.
5. Η υπο-διάγνωση της γρίπης. Έχει εκφραστεί ο φόβος ότι έχουμε επικεντρωθεί κυρίως στην αναζήτηση περιστατικών κορονοϊού με αποτέλεσμα να έχουν περιορισθεί τα τεστ που κάνουμε για γρίπη. Παράλληλα οι ασθενείς με ήπια συμπτώματα γρίπης αποφεύγουν τις ιατρικές επισκέψεις φοβούμενοι μην κολλήσουν κορονοϊό στα ιατρεία με αποτέλεσμα να μην διαγιγνώσκονται .
Το εμβόλιο της γρίπης θεωρείται μέχρι σήμερα το πιο αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης της γρίπης. Το εμβόλιο της γρίπης αναπτύχθηκε το 1940 από τους Thomas Francis και Jonas Salk και εφαρμόστηκε αρχικά στον αμερικανικό στρατό για να τον προστατέψει από την γρίπη κατά τη διάρκεια του 1ου παγκόσμιου πόλεμου. Σήμερα συνιστάται να γίνεται κάθε χρόνο από όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό ατόμων. Η αποτελεσματικότητά του φθάνει το 50-60% για τον ιό της ιό της γρίπης Α και το 70% για τον ιό Β και επιτυγχάνεται 10-14 ημέρες μετά την χορήγησή του.
Το ότι η γρίπη εφέτος ουσιαστικά εξαφανίστηκε δεν σημαίνει ότι εξαφανίστηκαν και από προσώπου γης και οι ιοί της. Οι ιοί της γρίπης υπάρχουν αλλά απλώς για όλους τους λόγους που αναφέρθηκαν ανωτέρω δεν βρήκαν πρόσφορο έδαφος να κάνουν τη γνωστή και αναμενόμενη διαδρομή τους. Πιστεύουμε όταν περάσει η πανδημία Covid-19 και χαλαρώσουν τα προφυλακτικά μέτρα η γρίπη θα επανακάμψει στους γνωστούς της ρυθμούς εκτός και αν όλοι πειστούμε για την αποτελεσματικότητα του αντιγριπικού εμβολίου και αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των εμβολιαζόμενων ατόμων.