Δρ. Αναστάσιος Ν. Σπαντιδέας

Αμίαντος μια από τις πιο καρκινογόνες ουσίες του περιβάλλοντος μας

• By Tassos Spandideas
• 12 September, 2014
• Comments Off on Αμίαντος μια από τις πιο καρκινογόνες ουσίες του περιβάλλοντος μας

Ο αμίαντος είναι ένα ορυκτό (πυριτικό άλας του μαγνησίου ή του σιδήρου ή και των δύο), γνωστό από την αρχαιότητα για την εξαιρετική αντοχή του στη φωτιά. Ο αμίαντος είναι ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα υλικά μια και οι καταπληκτικές ιδιότητες που διαθέτει (αντοχή και ελαστικότητα, αντίσταση στα οξέα και αλκάλεα, αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίας 100-1700ο C, αντίσταση στον ηλεκτρισμό και μεγάλη θερμομονωτική ικανότητα) δύσκολα ανευρίσκονται συγκεντρωμένες σε οποιοδήποτε άλλο υλικό. Σήμερα ο αμίαντος έχει πάνω από 3.000 χρήσεις (υφαντική, σχοινιά, χαρτί, μονωτικά υλικά, διηθητικές μεμβράνες, ενδύματα ασφαλείας, αυλαίες θεάτρων, προστατευτικές ταπετσαρίες, στην ηλεκτρολογία, στη μόνωση σωλήνων, κλιβάνων, λεβήτων, σε πλοία και εργοστάσια). Κυρίως, όμως χρησιμοποιείται για την παραγωγή προϊόντων αμιαντοτσιμέντου, τα οποία απορροφούν τα 2/3 περίπου της παγκόσμιας παραγωγής αμιάντου π.χ. αμιαντοτσιιμεντόπλακες, αμιαντοτσιμεντοσωλήνες ύδρευσης και αποχέτευσης κλπ). Χρησιμοποιείται επίσης στην κατασκευή σιαγόνων των φρένων (τακάκια), προστατευτικών πυροσβεστικών στολών, ταχυδρομικών σάκων, πτερύγων αεροπλάνων, ζωνών ασφαλείας, τηλεφωνικών θαλάμων, σωλήνων υγραερίων, υλικών βαφής τοίχων και καπνοδόχων, στη γλυπτική κλπ.

Παλαιότερα τις βλαπτικές επιδράσεις του αμιάντου επιστεύετο ότι υφίσταντο κυρίως τα άτομα που εργάζονται σε ορυχεία ή βιομηχανίες επεξεργασίας αμιάντου. Σήμερα όμως μετά από επιδημιολογικές μελέτες γνωρίζουμε ότι και οι χρήστες αναλόγων προϊόντων υφίστανται ανάλογο κίνδυνο. Η παρατεταμένη εισπνοή ινών αμιάντου προκαλεί μία χρόνια φλεγμονή των πνευμόνων, την αμιάντωση, που χαρακτηρίζεται ως επαγγελματική νόσος.

Ο αμίαντος έχει αποδειχθεί ότι είναι καρκινογόνος ουσία και μάλιστα, από τις ισχυρότερες. Αυτό αποδείχθηκε και πειραματικά, αλλά και μετά από κλινικές και επιδημιολογικές μελέτες και παρατηρήσεις που έγιναν σε εργαζόμενους σε ορυχεία αμιάντου και βιομηχανίες επεξεργασίας και εφαρμογής του αμιάντου. Αυτοί που εργάζονται στη βιομηχανία αμιάντου αντιμετωπίζουν δέκα φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να προσβληθούν από καρκίνο των πνευμόνων, συγκριτικά με τον μέσο όρο προσβολής των ανθρώπων έξω από το επάγγελμα (WHO, 1973). Ο αμίαντος είναι ισχυρότατος καρκινογόνος παράγοντας, που είτε εισπνευστεί, είτε καταποθεί παραμένει μέσα στο σώμα και δεν μπορεί να απομακρυνθεί, ούτε η καρκινική διεργασία να αναστραφεί. Η έρευνα των πειραματικών και των επιδημιολογικών εργασιών, έδειξε ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο έκθεσης στον αμίαντο για τους ανθρώπους. Για να προληφθούν τα νεοπλάσματα από τον αμίαντο η έκθεση σ’ αυτόν πρέπει να είναι μηδέν.

Ο αμίαντος και το κάπνισμα μπορούν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο να αυξήσουν τον κίνδυνο θνησιμότητας από καρκίνο του πνεύμονας. Οπότε συμβαίνει έκθεση και στα δύο το συνδυασμένο αποτέλεσμα, όσον αφορά τον καρκίνο του πνεύμονας φαίνεται να είναι πολλαπλασιαστικό μάλλον, παρά προσθετικό. Ο αμίαντος είναι καρκινογόνος και ικανός να προκαλέσει ανεξάρτητα από το κάπνισμα, καρκίνο του πνεύμονας και μεσοθηλίωμα.

Πρόληψη των νόσων από έκθεση στον αμίαντο Σε όλες τις προηγούμενες υγειονομικά χώρες έχει απαγορευτεί η χρήση του αμιάντου

και των προϊόντων του. Στις ΗΠΑ από το 1996 δεν χρησιμοποιείται κανένα αμιαντοπροϊόν συμπεριλαμβανομένων και των αμιαντοτσιμεντοσωλήνων. Αν κάποιος ανακαλύψει αμίαντο ελεύθερο μέσα στο σπίτι του, ποτέ δεν πρέπει να τον απομακρύνει μόνος του (π.χ. από τοίχους, οροφές, καπνοδόχους, καλοριφέρ κλπ). Ο ακέραιος αμίαντος ή αυτός που δεν έχει καταστραφεί η επιφάνειά του, ίσως είναι λιγότερο επικίνδυνος, αν παραμείνει στη θέση του, παρά όταν μετακινηθεί. Αν ο αμίαντος ξηλωθεί από κάποιο άτομο χωρίς τη λήψη προστατευτικών μέτρων, βάζει σε κίνδυνο την υγεία του και την υγεία της οικογένειάς του.

Κατά την καταστροφή τοίχων ή αμιαντούχων κατασκευών προκαλούνται αυξημένες συγκεντρώσεις αμιάντου στον εισπνεόμενον αέρα. Αυτό οφείλεται στην διατάραξη των ινών και την εύκολη εξάπλωσή τους, κατά τη μετακίνηση. Παρά το γεγονός τούτο, οι κυβερνήσεις των χωρών της δύσης κατεδαφίζουν και τα δημόσια κτίρια, αντί για την συντηρητική σφράγιση του αμιάντου. Προτού αποφασίσει κανείς την καταστροφή ενός κτιρίου πρέπει να ελέγξει αν ο υπάρχων αμίαντος είναι εσπνεύσιμος και να γίνονται μετρήσεις των ινών του αμιάντου. Δίνεται μεγάλη προσοχή στα σχολεία, ώστε να προλαμβάνεται στο μέλλον η ανάπτυξη μεσοθηλιώματος. Γι’ αυτό αν ανακαλύψει κανείς εκτεθειμένο αμίαντο στο σπίτι του ή στη δουλειά του, πρέπει να καλέσει τον υδραυλικό, τον ηλεκτρολόγο, τον μηχανικό, τους εργολάβους για να διαπιστώσουν, αν πράγματι υπάρχει αμίαντος. Αυτοί γνωρίζουν τι υλικά έχουν χρησιμοποιήσει. Αν βεβαιώσουν την παρουσία αμιάντου πρέπει να ληφθεί η απόφαση ή να τον αφήσετε στη θέση του ή να τον σφραγίσετε ή να τον απομακρύνετε. Αυτό θα αποφασισθεί από την κατάσταση του υλικού που περιέχει αμίαντο. Πολλές φορές όμως το μάτι, μας ξεγελάει και ο μόνος σίγουρος τρόπος απόδειξης, ότι το υλικό που υπάρχει σε μια κατοικία δεν εκπέμπει ίνες αμιάντου, είναι η ανάλυση του με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σε ειδικό εργαστήριο. Αν διαπιστωθεί ότι μία συγκολλημένη χημική ένωση ή διάφορα βαμμένα αντικείμενα ή τοίχοι με αμιαντούχα χρώματα βρίσκονται σε άριστη κατάσταση, δεν θίγονται. Το ξύσιμο ή το τρίψιμό τους απελευθερώνει ίνες αμιάντου, οι οποίες μπορεί να εισπνευστούν και να καταστούν επικίνδυνες. Οι σωλήνες του καλοριφέρ ή εξατμίσεων που έχουν περιτυλιχτεί με αμίαντο μπορεί να σφραγιστούν και πρέπει να σφραγίζονται με κατάλληλα υλικά. Οι επιστρώσεις πατωμάτων και τοίχων με αμίαντο μπορεί να καλυφθούν στεγανά με άλλα υλικά. Οι επιστρώσεις και εδώ είναι ασφαλής, εφόσον οι αμιαντούχες επιφάνειες είναι άθιχτες. Η απομάκρυνση του αμιάντου από τις οικοδομές είναι επικίνδυνη, και πολυδάπανη και γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένα συνεργεία που είναι εφοδιασμένα με κατάλληλες στολές.

Οι οικιακές συσκευές που περιέχουν αμίαντο πρέπει να σφραγίζονται σε χονδρές νάυλον σακκούλες και να απομακρύνονται από την κατοικία (π.χ. τηγάνια με αμιαντούχα επίστρωση, αμιαντούχα γάντια και πανιά σιδερώστρας). Όσον αφορά την χρησιμοποίηση αμιαντοτσιμεντοσωλήνων, μετά τα όσα περιγράφτηκαν παραπάνω, αλλά και σύμφωνα με την άποψη του μεγαλύτερου σύγχρονου ειδικού στα θέματα της καρκινογένεσης από έκθεση στον αμίαντο Thomas Mancuso (1990) ισχύουν τα εξής: Ο Αμίαντος μπορεί να απελευθερωθεί από τους αμιαντοτσιμεντοσωλήνες στο πόσιμο νερό και μπορεί να αποτελέσει έναν δυνητικό κίνδυνο πρόκλησης καρκίνου στην κοινωνία, (αφενός από την κατάποση, αλλά και από την αύξηση των συγκεντρώσεων των ινών αμιάντου στον περιβαλλοντικόν αέρα, δεδομένου ότι το νερό που περιέχει τις ίνες χρησιμοποιείται και στην πλύση ρούχων, σφουγγάρισμα, πότισμα κλπ).

Σήμερα διεθνών ισχύει η ακόλουθη υγειονομική αρχή, που όλες οι χώρες οφείλουν με προσοχή να ακολουθούν: Οποιοσδήποτε εκτίθεται σ’ έναν καρκινογόνο παράγοντα διατρέχει κίνδυνο να αναπτύξει καρκίνο. Και τούτο δεν ισχύει μόνο στον τόπο εργασίας αλλά και στην κοινωνία γενικότερα. Αποτελεί βασική αρχή δημόσιας υγιεινής, η πρόληψη εισαγωγής καρκινογόνων παραγόντων στην κοινωνία και η λήψη οποιουδήποτε μέτρου για την πρόληψη της δυνατότητας έκθεσης σε τέτοιους καρκινογόνους παράγοντες. Για αυτούς τους λόγους λοιπόν πρέπει να απαγορευτεί η χρήση του αμιάντου και των προϊόντων του και στη χώρα μας.