Δρ. Αναστάσιος Ν. Σπαντιδέας

Πόνος. Πως αντιμετωπίζεται

• By Tassos Spandideas
• 25 March, 2014
• Comments Off on Πόνος. Πως αντιμετωπίζεται

Σύμφωνα με τη Διεθνή Εταιρία Μελέτης του Πόνου (ISSP)  ο πόνος είναι μια δυσάρεστη  σωματική αλλά και συναισθηματική εμπειρία που σχετίζεται με μία ενεργό ιστική βλάβη ή με διεργασία που δυνητικά μπορεί να εξελιχθεί σε  ιστική βλάβη

O πόνος είναι ένα υποκειμενικό δυσάρεστο αίσθημα εμπειρία του οποίου έχει κάθε άτομο. Από απόψεως προέλευσης, διάρκειας και έντασης ο πόνος μπορεί να διακριθεί :

Αν σύμφωνα με την ΠΟΥ  ΄΄ Κάθε άτομο έχει δικαίωμα να ζήσει μια ζωή χωρίς πόνο΄΄ τότε υποχρέωση όλων μας είναι να προσπαθήσουμε να καταργήσουμε ή να απαλύνουμε τον πόνο κάθε πάσχοντος.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές εξελίξεις  στην αντιμετώπιση του πόνου και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προσπάθεια της επιστήμης θα είναι διηνεγκής μέχρι να φθάσουμε σε αυτή την ιδανική συνθήκη ζωής που έχει διακυρήξει η ΠΟΥ.

Σήμερα υπάρχει μια πληθώρα αναλγητικών  τα οποία διαφέρουν σε ωρισμένα βασικά  χαρακτηριστικά (Πίνακας Ι )

Πίνακας Ι : Βασικά χαρακτηριστικά αναλγητικών

Η σωστή επιλογή του κατάλληλου αναλγητικού είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων μεταξύ των οποίων η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια του υπό συνταγογράφηση φαρμάκου είναι οι πιο σημαντικοί. Η πάθηση από την οποία πάσχει ο ασθενής, η γενική του κατάσταση, οι τυχόν συνυπάρχουσες παθήσεις, το ιστορικό ευαισθησίας του σε συγκεκριμένα φάρμακα είναι μερικοί από τους άλλους παράγοντες που λαμβάνονται υπ΄ όψη στη συνταγογράφηση ενός αναλγητικού.

H προσπάθεια για τη δημιουργία πιο αποτελεσματικών αλλά και πιο ασφαλών αναλγητικών  είναι ο στόχος για τα επόμενα χρόνια. Προς το παρόν οι εκλεκτικοί COX-2 αναστολείς ήλθαν να βελτιώσουν λίγο την ασφάλεια των κλασικών μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΗΣΑΦ) όμως αυτό το επέτυχαν εις βάρος της αποτελεσματικότητάς των αφού είναι γνωστό ότι για σημαντική  ανακούφιση από τον  πόνο απαραίτητη είναι και η αναστολή (ολική η μερική) της COX-1. Ετσι τα κλασικά ΜΗΣΑΦ στην ανακούφιση του πόνου σε αποτελεσματικότητα υπερτερούν σημαντικά των εκλεκτικών αναστολέων της COX-2 Συγκριτική π.χ μελέτη Λορνοξικάμης με Ροφεκοξίμπη στην αντιμετώπιση του πόνου ενεργούς οστεοαρθρίτιδας  έδειξε  μια στατιστικά σημαντική υπεροχή της Λορνοξικάμης έναντι της  Ροφεκοξίμπης χωρίς  μάλιστα να υπάρξουν και διαφορές ως προς την ασφάλεια των δύο φαρμάκων¹.

H ασφάλεια  των κλασικών ΜΗΣΑΦ εξαρτάται από πολλούς παράγοντες μεταξύ των οποίων σημαντικό ρόλο παίζουν τόσο ο βαθμός αναστολής της COX-1 όσο και ο χρόνος ημισείας ζωής που κάθε σκεύασμα διαθέτει. Μεταξύ των ΜΗΣΑΦ υπάρχει σημαντική διαφορά ως προς την εκλεκτικότητά τους στην COX-1 και COX-2  αλλά και στην ημιπερίοδο ζωής των . ΜΗΣΑΦ με ημιπερίοδο ζωής μικρότερη των 4 ωρών δίνουν την ευκαιρία σε όργανα στόχους των ανεπιθυμήτων ενεργειών των ΜΗΣΑΦ όπως π.χ το στομάχι να παράγουν στα μεσοδιαστήματα των χορηγουμένων δόσεων κάποιες ποσότητες προστατευτικών προσταγλανδινών με αποτέλεσμα να μειώνονται σημαντικά οι επιπτώσεις από την παρατεταμένη απουσία των ανωτέρω προσταγλανδινών.

Ανεξάρτητα από την κατηγορία του αναλγητικού που θα χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση του πόνου μια σημαντική παράμετρος που παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση ιδιαίτερα των οξέων πόνων είναι και η ταχύτητα έναρξης δράσης. Τα μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμενα αναλγητικά έχουν μια αρκετά καθυστερημένη έναρξη δράσης η οποία για μεν το χρόνιο πόνο μπορείνα είναι αποδεκτή όμως ο οξύς πόνος και ιδιαίτερα όταν αυτός είναι έντονος απαιτεί όσο το δυνατόν ταχύτερη έναρξη δράσης.

Για την  αντιμετώπιση του οξέως πόνου σήμερα χρησιμοποιούνται κυρίως αναλγητικά που χορηγούνται παρεντερικά ήτοι ενδομυικά ή ενδοφλέβια. Με δεδομένη τη δυσφορία που προκαλεί κάθε ένεση έχουν γίνει προσπάθειες να παρασκευασθούν  μη ενέσιμες μορφές αναλγητικών που να  έχουν ταχύτερη έναρξη δράσης . Οι πρασπάθειες μέχρι σήμερα έχουν αποδώσει αρκετά ικανοποιητικά αποτελέσματα. Ετσι για τον πολύ ισχυρό οξυ πόνο έχουν παρασκευασθεί ρινικά σπρέϋ φεντανίλης τα οποία εξασφαλίζουν ταχύτατη έναρξη δράσης. Το ίδιο ισχύει και για την αντιμετώπιση του πόνου της ημικρανίας ή της αθροιστικής κεφαλαλγίας όπου σήμερα έχουμε στη διάθεσή μας τριπτάνες  είτε σε ρινικά σπρέϋ είτε σε επιγλωσίως διαλυόμενα δισκία με ταχύτατη έναρξη δράσης .

Σημαντική εξέλιξη όσον αφορά την ταχύτητα έναρξης δράσης των κλασικών ΜΗΣΑΦ αποτελεί  και  η δημιουργία φαρμακοτεχνικών μορφών ταχείας αποδέσμευσης του φαρμάκου μέσα στο στομάχι που έχει σαν αποτέλεσμα την ταχύτερη απορρόφηση και την ταχύτητα ένερξη δράσης. Ετσι π.χ και χάρι σ’ αυτή την ιδιότητα  η Λορνοξικάμη στη μορφή του XefoRapid  έχει φαρμακοκινητική συμπεριφορά παρόμοια με αυτή της ενδομυικής ένεσης και αποτελεί το μοναδικό ΜΗΣΑΦ σε χάπι που διαθέτει ταχύτητα δράσης παρόμοια με αυτή μιας ένεσης.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι προσπάθειες για τη δημιουργία του ιδανικού αναλγητικού θα συνεχισθούν στο μέλλον και αυτό γιατί τα υπάρχοντα σήμερα αναλγητικά καλύπτουν μέρος μόνο των πραγματικών αναγκών μας. Μέχρι τότε όμως ο γιατρός έχει στα χέρια του μια πλειάδα αναλγητικών φαρμάκων από τα οποία μπορεί να επιλέξει κάθε φορά το καταλληλότερο για τη συγκεκριμένη περίπτωση που  αντιμετωπίζει.