Παυσίπονα. Πόσο αθώα είναι;

Τα Μη Στεροειδή Αναλγητικά Φάρμακα (ΜΗΣΑΦ) χρησιμοποιούνται, σήμερα, ευρύτατα τόσο σαν παυσίπονα όσο και σαν αντιφλεγμονώδη  για την αντιμετώπιση μιας μεγάλης γκάμας παθήσεων στις οποίες κυριαρχεί ο πόνος και η φλεγμονή. Τέτοιες παθήσεις είναι π.χ οι διάφορες ρευματοπάθειες και οι εκφυλιστικές αρθρίτιδες μεγάλων και μικρών αρθρώσεων. Υπολογίζεται ότι από αυτές τις παθήσεις υποφέρει ο 1 στους 5 (το 22 % )  του ενηλίκου πληθυσμού με τη συχνότητα των εκφυλιστικών αρθριτίδων να αυξάνεται δραματικά με την αύξηση της ηλικίας. Οι επιπτώσεις των παθήσεων αυτών στη λειτουργικότητα των ατόμων αλλά και στην  ποιότητα της ζωής των είναι σημαντικές και πολλές φορές καθοριστικές για την επιθυμία τους για ζωή. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία των Ορθοπαιδικών (www.orthoinfo.org) πάνω από το 40% των ατόμων που πάσχουν από εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα  περιγράφουν τη ζωή τους  σαν ΄΄φτωχή και ανυπόφορη΄΄ και ότι περίπου το 1/3 γνωρίζει ότι η πάθησή του (και κατά συνέπεια και τα προβλήματά του)  θα χειροτερεύσουν τα επόμενα χρόνια χωρίς να μπορεί να κάνει τίποτα. Επίσης σύμφωνα με την ίδια πηγή το 50% των ασθενών με οστεοαρθρίτιδα των κάτω άκρων αδυνατεί να γονατίσει ή να σκύψει, το 30% των ασθενών δεν μπορεί να σηκώσει βάρος μεγαλύτερο των 4,5 περίπου κιλών ενώ κάθε ασθενής με σοβαρή οστεοαρθρίτιδα παραμένει στο κρεβάτι τουλάχιστον 18 ημέρες το χρόνο και χάνει τουλάχιστον 13 ημέρες από την εργασία του.

Παρά τις σημαντικές εξελίξεις που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια στην αντιμετώπιση τω παθήσεων αυτών ο πόνος και τα σημεία της φλεγμονής εξακολουθούν βασανιστικά να επηρεάζουν τις καθημερινές δραστηριότητες και γενικά τη ζωή των πασχόντων.

Τα ΜΗΣΑΦ είναι μια κατηγορία φαρμάκων που κατέχουν προεξάρχουσα θέση στην ανακούφιση ιδιαίτερα του πόνου και που βελτιώνουν σημαντικά την κινητικότητα των πασχόντων εξασφαλίζοντάς τους μια πιο υποφερτή ζωή. Περίπου 500 εκατομμύρια συνταγές ΜΗΣΑΦ γράφοντα παγκοσμίως ετησίως. Στο 20% τω ατόμων άνω των 65 ετών  και στο 80% τω ατόμων άνω των 75 ετών συνταγογραφείται κάποιο ΜΗΣΑΦ. Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος της συνταγογραφίας των ΜΗΣΑΦ αρκεί να αναφερθεί ότι στις ΗΠΑ  το 5 % του πληθυσμού λαμβάνει  ΜΗΣΑΦ και ότι ετησίως αναγράφονται 100 εκατομμύρια συνταγές ΜΗΣΑΦ και καταναλώνονται 16 τόνοι μόνο ασπιρίνης με κόστος 2 δισεκατομμύρια δολλάρια. Στην Ελλάδα το 2006 μεταξύ των 20 πρώτων σε πωλήσεις φαρμάκων τα 8 ανήκαν στην κατηγορία των αναλγητικών και εξ αυτών τα 4 στην κατηγορία των ΜΗΣΑΦ τα οποία είχαν και πωλήσεις περίπου 19 εκατομμύρια κουτιά.

Δυστυχώς όμως η χρήση των  θαυματουργών αυτών φαρμάκων συνοδεύεται από την εμφάνιση αρκετών και πολλές φορές σοβαρών παρενεργειών που όχι σπάνια είναι κα θανατηφόρες. Τα ΜΗΣΑΦ ευθύνονται για το 20-25% του συνόλου των παρενεργειών που αναφέρονται από τη χρήση φαρμάκων γενικά ένα ποσοστό που τα κατατάσει πρώτα, στην εκδήλωση παρενεργειών, μεταξύ των πιο συχνά χρησιμοποιουμένων φαρμάκων. Οι ποιο συχνά αναφερόμενες  ανεπιθύμητες ενέργειες προέρχονται από το πεπτικό σύστημα και ιδιαίτερα από το στομάχι. Υπολογίζεται ότι 15-40% των ατόμων που λαμβάνουν κάποιο ΜΗΣΑΦ παρουσιάζει από ελαφρά έως πολύ σοβαρά συμπτώματα από το ανώτερο πεπτικό του σύστημα. To 25% των ατόμων που λαμβάνει ΜΗΣΑΦ παρουσιάζει δυσπεπτικά συμπτώματα ενώ η πλειονότητα των εμφανίζει διαβρώσεις στο στομάχι μετά από κάθε λήψη ενός ΜΗΣΑΦ και το 10-25% που λαμβάνει για μεγάλο διάστημα ΜΗΣΑΦ αναπτύσει σοβαρό έλκος στομάχου.

Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι, κάθε χρόνο, περίπου 103.000 άτομα αναγκάζονται να νοσηλευθούν σε νοσοκομεία για την αντιμετώπιση μια σοβαρής παρενέργειας από χρήση ΜΗΣΑΦ και ότι από αυτά περίπου 17.000 πεθαίνουν. Η γαστρορραγία και η διάτρηση του στομάχου είναι οι πιο συχνές σοβαρές παρενέργειες για τις οποίες τα άτομα μπαίνουν σε νοσοκομείο για νοσηλεία. Το 80% των θανάτων από πεπτικά έλκη οφείλεται σε έλκη από χρήση ΜΗΣΑΦ.

Το ετήσιο κόστος στις ΗΠΑ για την αντιμετώπιση των παρενεργειών που προκαλούνται από τη χρήση ΜΗΣΑΦ, πολύ συντηρητικά υπολογιζόμενο, ανέρχεται σε  2 δισεκατομμύρια δολλάρια !!

Σαν ΄΄σιωπιλή επιδημία ΄΄ χαρακτηρίζονται οι θάνατοι που προκαλούνται από τις παρενέργειες των ΜΗΣΑΦ αφού αυτοί είναι ίσοι σε αριθμό με αυτούς που προκαλεί η επιδημία του AIDS και σημαντικά περισσότεροι από τους θανάτους που προκαλεί το άσθμα ή ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Ακόμα και τα πιο εξελιγμένα ΜΗΣΑΦ, τα καλούμενα εκλεκτικοί αναστολείς της COX-2, που κυκλοφόρησαν πρόσφατα με στόχο να βελτιώσουν την ασφάλεια των παλιών φαρμάκων, πολύ γρήγορα,  απεδείχθησαν εξ ίσου επικίνδυνα αυξάνοντας τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά επεισόδια με αποτέλεσμα τα περισσότερα  από αυτά να αποσυρθούν από την κυκλοφορία χωρίς καλά καλά να τα γνωρίσουμε. Τεράστιες αποζημιώσεις καλούνται σήμερα να καταβάλλουν φαρμακευτικές εταιρίες σε άτομα ή στις οικογένειές τους από σοβαρές βλάβες ή  θανάτους που προκάλεσαν τα φάρμακα αυτά πριν αποσυρθούν οριστικά από την κυκλοφορία.

Εκτός από το γαστρεντερικό σύστημα σοβαρές παρενέργειες μπορούν να εκδηλωθούν με τη μορφή αλλεργικών αντιδράσεων που στην πιο ελεφριά μορφή τους εκδηλώνονται με δερματικό εξάνθημα και στη πιο σοβαρή τους μορφή με βαρειά κρίση άσθματος ή με επικίνδυνο για τη ζωή αναφυλακτικό σοκ. Τα  ΜΗΣΑΦ επίσης προκαλούν αύξηση της αρτηριακής πίεσης και επιβάρυνση της καρδιακής καθώς και της νεφρικής λειτουργίας γι΄αυτό και αντενδείκνυται η χορήγησή τους σε υπερτασικά άτομα και σε ασθενείς με καρδιακή ή νεφρική ανεπάρκεια. Η νιμεσουλίδη, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται ευρύτατα για την καταπολέμηση του πόνου και της φλεγμονής, απεσύρθη πρόσφατα από σχεδόν όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες λόγω των θανάτων που προκαλεί λόγω καταστροφής του σικωτιού.

Παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνιση σοβαρών παρενεργειών είναι:

v  Η ηλικία μια και πρέπει να χορηγείται με πολύ μεγάλη προσοχή στους υπερήλικες

v  Το ιστορικό έλκους  του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου

v  Η γαστρική δυσανεξία ή το ιστορικό γαστρίτιδας, γαστρορραγίας ή διάτρησης του στομάχου

v  Η αλλεργία στα ΜΗΣΑΦ

v  Σοβαρή καρδιακή, νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια

v  Μη ρυθμιζόμενη επαρκώς αρτηριακή υπέρταση

v  Αιμορραγική διάθεση

v  Η εγκυμοσύνη και γαλουχία

v  Η συγχορήγηση με αρκετές κατηγορίες άλλων φαρμάκων όπως π.χ αντιπηκτικά, λίθιο, υδατοϊνη, κυκλοσπορίνη κ.ά

Οι σοβαρές λοιπόν παρενέργειες που συνοδεύουν τη χρήση των ΜΗΣΑΦ αναγκάζει τους επιστήμονες να αναζητούν ασφαλέστερα φάρμακα και τρόπους αντιμετώπισης του πόνου και της φλεγμονής. Πόσο κοντά όμως είμαστε στην ανακάλυψη του ιδανικού από απόψεως αποτελεσματικότητας και ασφάλειας παυσίπονου.

Categories: Άρθρα

Comments are closed.